Retarder; yavaşlatıcı, geciktirici ya da hız kesici anlamına gelir. Genellikle büyük otobüslerde, kamyon ve tırlarda görülmektedir. “Retarder ne demek?“ sorusunun cevabı bu kadar kısa olsa da “Retarder nedir?” tam olarak anlayabilmek için ilk olarak aracın çalışma prensibinde bazı noktalara yakından ve detaylıca bakmak gerekir. Otomatik şanzımanlı araçlarda yer alan tork konvertörü, retarder’ın ne olduğunu anlamak için ideal çalışma sistemine sahiptir.
Tork konvertörü hidrolik sıvının tahrik milinin hızını yavaşlatarak ve aracın momentumunu düşürerek aracın yavaşlamasını ve durmasını sağlar. Tork konvertörü olan otomatik şanzımanlı bir araç kullandıysanız aslında aracınızda retarder vardır. Ayağınızı gazdan çektiğinizde araç momentum kaybeder ve durur. Üstelik bu durma, frene herhangi bir şekilde basmadan gerçekleşir.
Retarder çalışma prensibi kabaca böyledir. Ancak birden fazla retarder türü vardır ve tırlarda retarder binek araçlardakine göre daha farklıdır. Retarder, tırın standart fren sisteminde sürtünme olmadan durmasını sağlar.
Retarder Türleri Nelerdir?
Günümüzde kullanılan farklı retarder türleri vardır. Bunlardan bazıları oldukça kolay bir çalışma prensibine sahipken bazıları son derece karmaşık sistemlerdir. Bununla birlikte türleri anlamak “Retarder ne işe yarar?” sorusunun cevaplanmasını kolaylaştırır.
En etkili ve en basit retarder sistemi egzoz retarder’ıdır. Egzozdan hava akışı kesildiğinde motor kendini kapatır. Egzoz retarder’ı ile motorun kendini kapatmasını engelleyecek ancak aracın yavaşlamasını sağlayacak kadar hava boşluğu bırakılır. Bu da krank milinin dönüşünü yavaşlatarak aracın momentum kaybetmesini sağlar. Gaz çıkışı ters basınç ile kolay bir şekilde kapatılabilir.
Hidrolik retarder ise tork konvertörüne benzer bir yapıya sahiptir. Bu sistem tahrik mili ve şanzıman üzerine yerleştirilir. Hidrolik sıvı retarder’ın içerisine pompalanır ve bu şekilde vites dişlilerinin dönüş hızı yavaşlatılır. Hidrolik retarder genellikle otobüslerde kullanılan retader türüdür. Çok sessiz çalıştığı için genelde duyulmaz.
Bir diğer retader türü de elektriklidir. Elektrikli retarder, hidrolik retarder ile aynı yere yerleştirilir. Elektrikli retarder’ın hidrolik retarder’dan tek farkı yavaşlama yaratmak için elektromanyetik indükleme kullanmasıdır.
Retarder Sisteminin Avantajı Nedir?
Retarder sistemi önemli avantajlara sahiptir. Öncelikli olarak retarder sisteminin avantajı aracın fren sistemi üzerine binen yükü hafifletmektir. Retarder sayesinde birincil frenler daha az baskı altında kalır ve daha az ısınır. Bu da frenlerin daha uzun ömürlü olmasını sağlar. Bu durum özellikle tır ve kamyon gibi ağır araçlarda son derece önemlidir.
Sistemin bir diğer avantajı ise araçtaki yükün ve yolcuların daha şiddetli bir şekilde sarsılmasını önleyerek konforlu bir yolculuk sağlamasıdır. Retarder sistemi hem de sürüş güvenliği için de önemlidir. Yokuş aşağı giderken hızlanmayı ya da yavaşlamayı daha kontrollü bir biçimde sağlar. Bu şekilde aracın kontrolünü kaybetme riski önemli ölçüde düşer.
Son olarak retarder aracın çevreyi daha az kirletmesini sağlar. Fren balatalarının normalden daha az kullanılması nedeniyle çevreye daha az balata tozu yayılır.
Retarder Arızası
Bazı durumlarda retarder arızalanır ve işlevini yerine getiremez. Bu durum retarder’ın tutmaması olarak da bilinir. “Retarder neden tutmaz?” sorusunun geniş bir yelpazede cevabı vardır. Bunun nedeni genellikle mekanik ya da elektronik problemlerdir. Yeni araç alan ya da araç kiralama ile farklı bir aracı kullanacak olan sürücülerin olası retarder arızalarını evvelinde kontrol etmeleri tavsiye edilir.
Araç yüksek hızla seyir hâlindeyken retader’ın emek harcamaması genellikle hız sensörlerinde bir arıza olduğunun göstergesidir. Benzer bir şekilde yüksek hızla seyir hâlindeyken retader’ın kullanılması sonucunda araçta titreme meydana gelmesi arka aks yatağında özelar olduğunun göstergesidir. Bu problem oldukça ciddidir ve araç sahiplerinin retarder’ı kullanmaması, kısa süre içerisinde servise gitmesi gerekir.
Retarder’da arızaya yol açabilecek bir diğer durum da hava basıncı sistemiyle ilgilidir. Retarder devreye alındığında fren sisteminin problemsiz emek vermesi ancak retarder kapatılınca frenlerde şişme olması durumunda hava basınç anahtarının değiştirilmesi gerekir.
