Vites ya da vites kutusu, aracın motorunda üretilen gücün ne kadarının tekerleklere iletileceğini yöneten bir mekanizmadır. Vites her değiştirilmiş olduğunde tekerlere aktarılan güç de değişir. Vites değiştirebilmek için debriyaja gereksinim duyulur. Manuel vites arabalarda en solda debriyaj pedalı bulunmaktadır. Vites değiştirebilmek için bu pedala basmak yeterlidir. Otomatik vites ile manuel vites arasındaki fark burada meydana gelmektedir. Otomatik vites araçlarda debriyaj pedalı bulunmaz.
Günümüzde otomatik vites araçlar daha konforlu olduğu için giderek daha fazla sürücü tarafından tercih edilmektedir. Otomatik vitesli araçlar da kendi içerisinde tam otomatik ve yarı otomatik olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Her ne kadar kulağa yakın iki terim gibi gelse de aslında otomatik vites ve yarı otomatik vites arasındaki fark çok çok fazladır. Bu nedenle araç kiralama düşünen kişilerin kiralamadan önce bu farklara dikkat etmesi son derece önemlidir.
Yarı Otomatik Vites Nedir?
Yarı otomatik vites, manuel vitese benzer kullanıma sahiptir. Manuel vites çalışma prensibi gibi yarı otomatik vitesli araçlarda da sürücülerin vites değişimlerini kendilerinin yapması gerekmektedir. Ancak buradaki temel fark debriyaj pedalına ihtiyaç duyulmamasıdır. Yarı otomatik vitesli araçlarda bu işlem elektronik olarak yapılır. Debriyaj elektronik ekipman tarafından yönetildiği için vites kutusu motorun tork değişimlerine göre vites değişimini zamanlayabilir. Bu sayede her vites değişimi hızlı, keskin ve titreşimsiz olur. Debriyaj pedalı ve devasa bir vites topuzu olmadan bir araba kullanmak sürücüler için oldukça çekicidir. Günümüzde bazı araç üreticileri otomatik ve yarı otomatik seçenekleri bir arada sunmaktadır. Volkswagen tarafından geliştirilen DSG şanzıman, Ford tarafından geliştirilen PowerShift ve BMW tarafından geliştirilen DCT şanzıman bunlardan bazılarıdır.
Yarı Otomatik Vitesin Otomatik Vitesten Farkları
Yarı otomatik vitesin en büyük farkı sürücünün vitesi kendisinin ayarlayabilmesidir. Üstelik bu süreç manuel vitesten farklı olarak debriyaj olmadan kullanılabilir. Otomatik vites ile yarı otomatik vites arasındaki fark vitesin yönetimidir. Yarı otomatik vites araçlar sürücülerin vitesi kendisinin değiştirmesini sağlar. Bunun için P, R, N ve D kollarının yanı sıra viteste “+” ve “-“ bölümü bulunur. Bu bölümden vites büyütme ve küçültme sağlanır. P harfi park vitesini, R harfi geri vitesi, N harfi boşu ve D vitesi de sürüşü temsil etmektedir. Yarı otomatik vitesli araçlarda yokuş kalkış desteği önemlidir. Yokuş kalkış desteği bulunmayan araçlarda yokuşlardan kalkış yaparken aracı geri kaçırma riski bulunmaktadır. Tam otomatik araçlarda ise yokuş kalkış desteğine ihtiyaç duyulmamaktadır. Çok kısıtlı olmak kaydıyla otomatik vitesli araçlarda yokuş çıkarken bazı manuel düzenlemeler yapılması mümkündür.
Çift Kavrama Farkı
Otomatik vites çalışma prensibi nedeniyle vites değişimini otomatik olarak gerçekleştirir. Bunun için kavrama değil tork konvertörü kullanır. Bu sayede tam otomatik vites araçlar vites değişimini oldukça sarsıntısız gerçekleştirir ve araçta herhangi bir titreme meydana gelmez. Ayrıca bu araçlarda vites kademeleri de daha az olmaktadır. Yarı otomatik vitesli araçlar ise tek ve çift kavramalı olarak ikiye ayrılmaktadır. Tek kavramalı olan yarı otomatik şanzımanlarda tüm vitesler tek bir baskı balata ile yönetilir. Bu nedenle vites geçişleri daha çok hissedilir. Çift kavramalı yarı otomatik vitesli araçlarda ise çift baskı balata bulunur. Bir tanesi birinci, üçüncü, beşinci ve yedinci vitesleri kontrol ederken diğeri ikinci, dördüncü, altıncı ve sekizinci vitesleri kontrol eder. Bu sayede çift kavramalı araçlarda vites geçişleri çok daha hafiftir ve daha konforlu bir sürüş deneyimi sunulur.
