CHDSK ve diğer disk onarma komutlarının kullanımı.

Bilgisayar sistemlerinin kalbinde yer alan depolama birimleri, performans ve veri bütünlüğü açısından kritik öneme sahiptir. Zamanla, bir sabit disk veya SSD üzerinde dosya sistemi bozulmaları, bozuk sektörler veya sistem dosyası hasarları meydana gelebilir. Bu tür sorunlar, işletim sisteminin yavaşlamasına, dosya kayıplarına, hatta sistemin tamamen çalışmaz hale gelmesine yol açabilir. Bu nedenle, disk sağlığını düzenli olarak kontrol etmek ve olası sorunları gidermek için doğru araçları kullanmak hayati önem taşır. Bu makale, Windows işletim sisteminde yaygın olarak kullanılan disk onarma ve sistem dosyası bütünlüğünü sağlama komutlarını ele alacaktır. Özellikle CHDSK‘nın nasıl çalıştığına, DISKPART ile disk yönetiminin önemine ve sistem dosyası bütünlüğünü korumak için SFC ile DISM gibi araçların kullanımına derinlemesine bakacağız. Amacımız, disk sorunlarıyla karşılaştığınızda etkili çözümler sunarak sisteminizin kararlılığını ve veri güvenliğinizi sağlamaktır.

Chdsk: Windows’un disk onarma aracı

CHDSK (Check Disk), Windows işletim sistemlerinde disk birimlerini dosya sistemi hatalarına ve bozuk sektörlere karşı taramak ve onarmak için kullanılan temel bir komuttur. Bu komut, özellikle beklenmeyen sistem kapanmaları, güç kesintileri veya yazılım hataları sonrasında dosya sisteminin tutarsız hale geldiği durumlarda çok değerlidir. CHDSK çalıştırıldığında, disk üzerindeki dosya sistemini (NTFS veya FAT32 gibi) inceler, dizin girişlerini, dosya güvenliğini ve diğer yapısal öğeleri kontrol eder. Eğer bir sorun tespit edilirse, CHDSK gerekli düzeltmeleri yapmaya çalışır.

CHDSK‘nın farklı parametrelerle kullanımı, onarım süreçlerini özelleştirmenize olanak tanır:

• chkdsk: Bu komut tek başına kullanıldığında, sadece diskteki hataları tarar ve raporlar, ancak herhangi bir onarım yapmaz. Hata olup olmadığını kontrol etmek için güvenli bir başlangıç noktasıdır.
• chkdsk C: /f: /f parametresi, bulunan dosya sistemi hatalarını düzeltmeye çalışır. Bu işlem için genellikle bir yeniden başlatma gerekir çünkü CHDSK‘nın disk üzerinde özel erişime ihtiyacı vardır ve işletim sistemi o an diski kullanıyor olabilir.
• chkdsk C: /r: /r parametresi, /f işlevselliğini de içerir, ancak ek olarak fiziksel bozuk sektörleri tespit eder ve okunabilir bilgileri kurtarmaya çalışır. Bu işlem, diskin tamamını taradığı için /f‘ye göre çok daha uzun sürebilir. Bozuk sektörler kalıcı olarak işaretlenir, böylece işletim sistemi bu alanları kullanmaktan kaçınır.
• chkdsk C: /x: Bu parametre, CHDSK çalışmadan önce birimi zorla bağlantısını keser. Bu, /f veya /r gibi onarım komutları için diskin erişilemez hale getirilmesi gerektiğinde kullanışlıdır.
• chkdsk C: /scan: Yalnızca NTFS birimlerinde kullanılabilen bu parametre, online bir tarama yapar ve bir birim aktif olarak kullanılırken bile hataları bulur. Onarım için yine de bir yeniden başlatma gerekebilir.

CHDSK‘yı çalıştırmak için Yönetici olarak Komut İstemi’ni açmalı ve ilgili komutu yazmalısınız. Örneğin, C sürücüsündeki dosya sistemi hatalarını düzeltmek için chkdsk C: /f komutunu kullanabilirsiniz. Eğer Windows bu diski kullanıyorsa, bir sonraki yeniden başlatmada otomatik olarak çalışması için onay isteyecektir.

Diskpart ve disk hatalarını giderme

DISKPART, Windows’ta disk, bölüm ve birim yönetimi için kullanılan güçlü bir komut satırı aracıdır. CHDSK doğrudan dosya sistemi hatalarını ve bozuk sektörleri onarırken, DISKPART daha çok disklerin yapısal düzenlemesi ve biçimlendirilmesi ile ilgilidir. Ancak, yanlış yapılandırılmış veya bozuk bölümler de “disk hatası” olarak algılanabilecek sorunlara yol açabilir ve DISKPART bu noktada devreye girer.

DISKPART ile yapabileceğiniz bazı temel işlemler ve disk sorunlarıyla ilişkisi şunlardır:

• Disk Temizleme (Clean): Yeni bir işletim sistemi kurmadan önce veya bir diski tamamen sıfırlamak istediğinizde, clean komutu diskin tüm bölümleme bilgilerini ve verilerini siler. Bu, bozuk bir bölüm tablosunun neden olduğu sorunları gidermek veya virüs bulaşmış bir diski temizlemek için faydalı olabilir.
• Bölüm Oluşturma (Create Partition): Bir diskin kullanılabilir hale gelmesi için bölümlere ayrılması gerekir. create partition primary gibi komutlar, diske bir bölüm oluşturmanıza olanak tanır. Bölümleme hataları, diskin işletim sistemi tarafından tanınmamasına veya kullanılamamasına neden olabilir.
• Biçimlendirme (Format): Oluşturulan bölümlerin bir dosya sistemiyle (NTFS, FAT32) biçimlendirilmesi gerekir. format fs=ntfs quick gibi komutlar, bölümü belirli bir dosya sistemiyle hazırlayarak dosya yazılabilir hale getirir. Bozuk bir dosya sistemi, diskin erişilemez olmasına neden olabilir; yeniden biçimlendirme bu sorunu çözebilir (ancak veri kaybına yol açar).
• Birimi Aktif Yapma (Active): Önyüklenebilir bir bölümün aktif olarak işaretlenmesi gerekir. active komutu, birincil bölümü önyüklenebilir hale getirir. Yanlış bölümün aktif olması veya hiçbir bölümün aktif olmaması, sistemin başlatılamamasına neden olabilir.

DISKPART‘ı kullanırken dikkatli olmak çok önemlidir, çünkü yanlış komutlar veri kaybına veya diskin kullanılamaz hale gelmesine neden olabilir. Her komutu dikkatlice girmeli ve işlem yapmadan önce doğru diski ve bölümü seçtiğinizden emin olmalısınız. Yönetici olarak Komut İstemi’ni açıp diskpart yazarak araca erişebilirsiniz.

Sfc ve dism: Sistem dosyalarının bütünlüğünü koruma

Disk sağlığı sadece fiziksel bütünlükten ibaret değildir; işletim sisteminin kendisini oluşturan kritik sistem dosyalarının bütünlüğü de büyük önem taşır. Bu dosyaların bozulması, sistemin kararsız çalışmasına, uygulama çökmelerine ve hatta önyükleme sorunlarına yol açabilir. Windows, bu tür sorunları gidermek için SFC ve DISM olmak üzere iki güçlü araç sunar.

Sfc (system file checker)

SFC, bilgisayarınızdaki bozuk veya değiştirilmiş Windows sistem dosyalarını tarayan ve onaran bir komut satırı aracıdır. Windows’un düzgün çalışması için gerekli olan çekirdek dosyaların sağlamlığını kontrol eder ve bir bozulma tespit ederse, doğru sürümle değiştirir. SFC genellikle aşağıdaki durumlarda kullanılır:

• Sistem çöküyor veya mavi ekran hataları (BSOD) alıyorsanız.
• Uygulamalar beklenmedik şekilde kapanıyorsa.
• Windows özellikleri düzgün çalışmıyorsa.

Kullanımı oldukça basittir: Yönetici olarak Komut İstemi’ni açın ve sfc /scannow komutunu yazın. Tarama tamamlandığında, SFC bulduğu ve onardığı tüm sorunları rapor edecektir. Eğer SFC bazı dosyaları onaramazsa, bu durum genellikle altta yatan daha ciddi bir sorun olduğunu gösterir ve DISM‘in devreye girmesi gerekebilir.

Dism (deployment image servicing and management)

DISM, Windows imajlarını ve bileşen deposunu yönetmek ve onarmak için kullanılan daha gelişmiş bir araçtır. SFC sistem dosyalarını onarmak için bir Windows imajını kullanırken, DISM bu Windows imajının kendisini onarabilir. Bu, SFC‘nin başarısız olduğu durumlarda veya sistem görüntüsünde derinlemesine bir bozulma olduğunda hayati öneme sahiptir.

DISM genellikle aşağıdaki durumlarda kullanılır:

• SFC /scannow komutu çalıştırılamadığında veya onarılamayan hatalar bildirdiğinde.
• Windows güncellemeleri yüklenemediğinde.
• Sistem genelinde kararsızlık yaşandığında.

DISM‘i çalıştırmak için Yönetici olarak Komut İstemi’ni açın ve sırasıyla aşağıdaki komutları kullanın (her bir komutun tamamlanmasını bekleyin):

1. DISM /Online /Cleanup-Image /CheckHealth: Windows imajında herhangi bir bozulma olup olmadığını kontrol eder.
2. DISM /Online /Cleanup-Image /ScanHealth: Daha kapsamlı bir tarama yaparak imajda bulunan tüm bozulmaları tespit eder. Bu işlem biraz zaman alabilir.
3. DISM /Online /Cleanup-Image /RestoreHealth: Bulunan bozulmaları Windows Update üzerinden otomatik olarak indirilen sağlıklı dosyalarla onarmaya çalışır. Bu komut, sistemdeki ciddi sorunları gidermek için en sık kullanılanıdır.

Bu komutlar, işletim sisteminizin temelini oluşturan dosyaların bütünlüğünü sağlayarak genel sistem sağlığını önemli ölçüde iyileştirebilir.

Disk onarımında ek araçlar ve ipuçları

Yukarıda bahsedilen temel komutların yanı sıra, disk sağlığını korumak ve olası sorunları gidermek için kullanılabilecek başka yöntemler ve araçlar da bulunmaktadır. Disk onarım süreci sadece mevcut hataları düzeltmekle kalmaz, aynı zamanda gelecekteki sorunları önlemeyi de içerir.

Disk birleştirme ve optimize etme

Modern SSD’ler için geçerli olmasa da, geleneksel HDD’ler için disk birleştirme (defragmentasyon) hala önemlidir. Zamanla, dosyalar diskin farklı bölgelerine dağılabilir (parçalanabilir), bu da okuma/yazma hızlarını yavaşlatır. Windows’taki “Sürücüleri Birleştir ve Optimize Et” aracı, bu parçalanmayı gidererek diskin daha verimli çalışmasını sağlar. Bu, doğrudan bir “onarım” olmasa da, diskin ömrünü uzatabilir ve performans sorunlarını önleyebilir.

Grafik arayüz üzerinden hata denetimi

CHDSK‘yı komut satırı yerine daha kullanıcı dostu bir arayüzden çalıştırmak da mümkündür. Dosya Gezgini’ni açıp onarmak istediğiniz diske sağ tıklayarak “Özellikler”i seçin. “Araçlar” sekmesine gidin ve “Hata denetimi” bölümündeki “Denetle” düğmesine tıklayın. Windows, diski tarayacak ve gerekli onarımları yapmanızı isteyecektir. Bu yöntem, özellikle komut satırı kullanımına aşina olmayan kullanıcılar için pratik bir alternatiftir.

SMART verilerini izleme

Çoğu modern sabit disk ve SSD, S.M.A.R.T. (Self-Monitoring, Analysis and Reporting Technology) adı verilen bir teknolojiye sahiptir. Bu teknoloji, diskin kendi sağlık durumunu izlemesini ve olası arızalar hakkında önceden uyarı vermesini sağlar. CrystalDiskInfo gibi üçüncü taraf araçlar, bu S.M.A.R.T. verilerini okuyarak diskinizin mevcut sağlık durumunu, sıcaklığını ve kalan ömrünü size bildirebilir. Bu sayede, ciddi bir arıza meydana gelmeden önce önlem alabilir ve verilerinizi yedekleyebilirsiniz.

Veri yedekleme stratejileri

Tüm onarım çabalarına rağmen, bazen diskler arızalanabilir ve veriler kaybolabilir. Bu nedenle, düzenli ve kapsamlı bir veri yedekleme stratejisine sahip olmak en iyi “onarım” yöntemidir. Önemli dosyalarınızı harici bir sürücüye, bulut depolama hizmetine veya ağa bağlı depolama (NAS) cihazına yedeklemek, disk arızası durumunda veri kaybını en aza indirmenin tek garantili yoludur.

Aşağıdaki tablo, ele aldığımız ana komutların temel işlevlerini özetlemektedir:

Komut	Temel İşlev	Kullanım Alanı	Önemli Parametreler
CHDSK	Dosya sistemi hatalarını ve bozuk sektörleri tarar ve onarır.	Disk birimi hataları, yavaşlama, erişilemeyen dosyalar.	/f (hataları düzelt), /r (bozuk sektörleri bul ve veriyi kurtar)
DISKPART	Disk, bölüm ve birim yönetimi (oluşturma, silme, biçimlendirme).	Bölümleme sorunları, diski sıfırlama, yeni disk hazırlama.	clean, create partition, format, active
SFC	Bozuk veya değiştirilmiş Windows sistem dosyalarını tarar ve onarır.	Sistem kararsızlığı, BSOD hataları, bozuk OS dosyaları.	/scannow
DISM	Windows imajını ve bileşen deposunu onarır.	SFC‘nin başarısız olduğu durumlar, Windows Update sorunları.	/RestoreHealth

Disk onarımı, bilgisayarınızın performansını ve veri güvenliğini sağlamak için sürekli dikkat gerektiren bir alandır. CHDSK, DISKPART, SFC ve DISM gibi güçlü Windows araçları, disk ve sistem dosyalarıyla ilgili çeşitli sorunları gidermek için elinizin altındadır. Bu makalede, CHDSK‘nın dosya sistemi hatalarını ve bozuk sektörleri nasıl tespit edip onardığını, DISKPART‘ın disk bölümlerini nasıl yönettiğini ve yapısal sorunları nasıl çözdüğünü ayrıntılarıyla inceledik. Ayrıca, SFC ile sistem dosyalarının bütünlüğünü korumanın ve DISM ile Windows imajının temelini onarmanın önemini vurguladık. Bu araçların her biri, farklı bir katmanda çalışsa da, bir araya geldiklerinde sisteminizin genel sağlığını ve kararlılığını sağlamak için kapsamlı bir çözüm sunarlar. Unutulmamalıdır ki, önleyici tedbirler her zaman en iyi onarım yöntemidir; bu nedenle düzenli yedeklemeler yapmak, disk birleştirmeyi akılda tutmak ve S.M.A.R.T. verilerini izlemek, potansiyel sorunları büyümeden yakalamanın anahtarıdır. Bu komutları doğru ve bilinçli bir şekilde kullanarak, bilgisayarınızın ömrünü uzatabilir ve değerli verilerinizi güvende tutabilirsiniz.