Konu sürüş güvenliği olduğunda frenler hayati öneme sahiptir. Araçlarda fren sistemi 5 ana parçadan oluşur. Bu parçalar master silindir, fren sıvısı, disk frenler, sıvıyı frenlere taşıyan hortumlar ve arka tekerlerdeki kampanalı frenlerdir. Dört tekerde fren disk, dört tekerde kampanalı disk ve iki tekerde fren iki tekerde kampanalı olmak üzere araçlarda farklı fren sistemleri bulunabilmektedir. Fren diskleri ve kampanalı frenler hidrolik basınç sistemi ile çalışır. Frenleme, mekanik gücün üretilmesi ile ortaya çıkar ve aracın güvenli bir şekilde durmasıyla biter. Bu esnada piston, master silindir içerisinde yer alan fren sıvısına baskı uygular. Bu büyük bir hidrolik basınca neden olur ve büyük bir güç açığa çıkar. Baskı, fren sıvısı ve fren hortumları ile her tekerdeki fren sistemine aktarılır. Teker silindirleri bu hidrolik basıncı tekrar mekanik güce çevirir. Sürtünme materyali fren diske ya da kampanaya bastırılarak araç yavaşlatılır ve durdurulur. Bu yazımızda fren diskleri hakkında bilinmesi gereken temel konularla ilgili bilgi aktaracağız.
Konu İçeriği
Fren Diski Nedir?
Fren diski günümüzde birçok araçta bulunmaktadır. Bu sistemde aracı durdurmak için kaliper içerisinde yer alan fren pedleri döner, diske ya da rotora baskı uygular. Bu sayede araç yavaşlatılır. “Fren diski nedir?” sorusunun basitçe cevabı günümüzdeki araçların birçoğunda bulunan üç parçalı fren sistemidir, şeklinde verilebilir.
Kaliper araca bağlı bir düzenektir. Dışarıdan bakıldığında diski çevreleyen bir C harfi şeklinde görünüme sahiptir. İçerisinde diski sıkıştıran fren pedleri, bu pedleri bastıran bir ya da birden çok piston, fren sıvısının sızmasını engelleyen lastik piston, diski temiz tutan toz hanesi ve ses engelleyici bağlantı parçaları bulunmaktadır. “Arabada disk nedir?“ sorusuna kısaca “döküm ya da yassı levha demirden yapılan disklerdir” yanıtı verilebilir. Kaliperler frenleme için bu diskin yüzeyine baskı yapar. Böylece aracın tekerleği ve araç yavaşlatılır.
Fren Diski Ömrü Ne Kadar?
Fren yapıldığında kaliperlerin, diske yaptığı baskı nedeniyle disk yüzeyinde ısınma ve aşınma meydana gelir. Bu nedenle zaman içerisinde fren diski eskir. Net bir fren disk ömrü bulunmaz. Fren diski ömrü aracın durumuna ve kullanımına göre değişiklik gösterir. Uzmanlar “Fren diskleri kaç km değişir?” sorusuna cevaben 60 – 80 bin kilometrede bir değiştirilmesi tavsiyesini vermektedir. Fren disk değişimi aracın yetkili servislerinde kolaylıkla yapılabilmektedir.
Fren Disk Tornalama
Fren disklerin yüzeyi düzdür. Ancak zaman içerisinde kullanımla ve ortaya çıkan ısı ile beraber yüzeyde dalgalanma, çizilme ya da ufak tefek şekil değişiklikleri meydana gelmektedir. Aracın kullanımına bağlı olarak meydana gelen bu değişiklikler fren performansını etkiler. Frenlerin tam performanslı bir şekilde emek vermesi için tornalama yapılarak disk yüzeyi düz hale getirilir. Taşlama olarak da bilinen bu işlemi yapmak için fren disklerinin kalınlığı göz önünde bulundurulmalıdır. “Fren disk kalınlığı kaç mm olmalı?” sorusunun yanıtı ile güvenli bir sürüş arasında göz ardı edilmemesi gereken bir bağlantı bulunur. Fren diski kalınlığı 12 mm civarındadır. Bu kalınlığın 10,6 mm altına inmemesi gerekir. Aksi takdirde sürüş güvenliği tehlikeye girmektedir. Araç kiralama hizmeti sunulmadan önce fren diski kontrolleri dahil olmak üzere sürüş güvenliğini etkileyebilen tüm aksamların bakımları yapılır.
Fren Diskinin Bozuk Olduğu Nasıl Anlaşılır?
Aracın fren diskinin bozulduğu anlamanın birden çok yolu bulunmaktadır. Bunların başında ise aracın fren performansı gelir. Fren diski bozuldukça fren performansında gözle görülür bir düşüş yaşanır. Eskiyen fren diskleri yüzünden aracın fren mesafesinde artış meydana gelir. Bununla beraber frene basınca frenden çok ses çıkması da diskin bozuk olduğunu gösteren işaretlerden bir tanesidir. Son olarak diskin bozulmaya başlaması ile beraber fren pedalı boşluk hissi yaratır. Frene hafif bastığınızda aracınız yavaşlamıyor gibi hissettirir ve daha sert fren yapmanız gerekir. Sert fren yaptığınızda ise aracın tekerleri kilitlenerek kaymaya sebebiyet vermektedir. Bu noktada sürücülerin “ABS Fren Sistemi Nedir?” sorusunun cevabını bilmeleri önemlidir. ABS fren sistemi sert fren esnasında aracın tekerleklerinin kilitlenmesini engelleyerek dönmeye devam etmesini sağlar. Bu da aracın kaymamasının ve sürücünün aracı kontrol etmeye devam edebilmesinin önünü açar.
Fren Diski Çeşitleri
Günümüzde yaygın olarak standart, delikli tip ve oluklu tip olmak üzere üç farklı fren diski türü bulunur. Araçların büyük çoğunluğunda standart tip fren diski kullanılır. Standart fren diski araçların gündelik kullanımda tüm ihtiyacını karşılayabilecek gerekliliğe sahiptir. Seri üretime uygun olduğu için diğer türlere göre daha uygun fiyatlıdır. Delikli fren disklerinin üzerinde çok sayıda delik bulunmaktadır. Bu sayede diskler boyutu değişmese de daha az yüzeye sahip olur. Bununla beraber sürtünmeden oluşan ısı da azalarak fren solmasının önüne geçilir. Ayrıca bazı eski tip fren balataları ısıyla beraber gaz birikimine neden olmaktadır. Biriken gaz disk üzerindeki deliklerden kaçmasını sağlar. Oluklu fren diskleri ise günümüzde daha çok spor otomobillerde tercih edilmektedir. Disk üzerindeki oluklar ısıyı, gazı ya da yağmur suyu gibi disk üzerinde istenmeyen malzemeleri hızlı ve güvenli bir şekilde uzaklaştırır.
Fren Diski Nasıl Değiştirilir?
“Fren diski ne zaman değişir?” sorusu kadar “Fren diski nasıl değiştirilir?” de oldukça önemli bir sorudur. Fren diskini değiştirebilmek için ilk olarak araç kriko ile kaldırılır. Sonrasında bijonlar sökülerek teker çıkarılır. Disk freni çıkarmak için kaliperi sökmek gerekir. Kaliper genellikle arka tarafından 1 – 2 vidayla tutturulur. Vidaları çıkardıktan sonra kaliperi yerinde tutan yaylı kelepçeler ve akabinde kaliper çıkarılır. Burada önemli olan fren hortumunun gerdirilmemesidir. Sonrasında da fren diski artık çıkarılıp yeni disk takılabilir. Yeni diski takılırken balataların da yenileriyle değiştirilmesi gerektiği unutulmamalıdır. Diğer taraftan fren disklerinin aracın yetkili servisi tarafından değiştirilmesi tavsiye edilmektedir.